มะเร็ง เป็นโรคร้ายที่คร่าชีวิตผู้คนเป็นจำนวนมาก แม้เทคโนโลยีการแพทย์จะก้าวหน้าขึ้นมาก แต่เราก็ยังคงพบเห็นผู้ป่วยมะเร็งที่กลับมาเป็นซ้ำหลังจากรักษาเสร็จสิ้น วันนี้ เราจะมาไขข้อสงสัยกันว่า ทำไมมะเร็งรักษาไปแล้ว ถึงกลับมาใหม่? คำตอบจากผู้เชี่ยวชาญจะช่วยปลดล็อคความกังวลใจของคุณ
สาเหตุของการกลับมาของมะเร็ง
- เซลล์มะเร็งที่ยังคงอยู่
แม้การรักษาเช่นการผ่าตัด เคมีบำบัด หรือการฉายรังสีจะสามารถกำจัดมะเร็งได้มาก แต่ยังมีเซลล์มะเร็งเล็กๆ ที่ยังคงอยู่ในร่างกายและไม่สามารถตรวจพบได้ ซึ่งเซลล์เหล่านี้สามารถเจริญเติบโตและกลับมาเป็นมะเร็งใหม่ได้
- การกระจายของเซลล์มะเร็ง (Metastasis)
เซลล์มะเร็งสามารถแพร่กระจายไปยังส่วนอื่นของร่างกายผ่านระบบเลือดหรือระบบน้ำเหลือง การกระจายนี้อาจไม่สามารถตรวจพบได้ในช่วงการรักษาแรก แต่สามารถเจริญเติบโตและกลับมาเป็นมะเร็งในบริเวณใหม่ได้
- การกลายพันธุ์ใหม่ (New Mutations)
เซลล์มะเร็งสามารถกลายพันธุ์และพัฒนาเป็นเซลล์ใหม่ที่ทนทานต่อการรักษาเดิมได้ เซลล์มะเร็งที่เกิดจากการกลายพันธุ์ใหม่นี้อาจกลับมาเป็นมะเร็งที่มีความรุนแรงมากขึ้น
- การตอบสนองต่อการรักษา (Treatment Resistance)
เซลล์มะเร็งบางเซลล์อาจพัฒนากลไกที่ทำให้ดื้อต่อยาที่ใช้ในการรักษา เช่น การเพิ่มการผลิตโปรตีนที่สามารถกำจัดยาจากเซลล์ หรือการเปลี่ยนแปลงทางโมเลกุลที่ทำให้ยาไม่สามารถทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ
- สถานะของระบบภูมิคุ้มกัน
ระบบภูมิคุ้มกันที่อ่อนแอหรือไม่สามารถตรวจจับและทำลายเซลล์มะเร็งที่เหลืออยู่ได้ เซลล์มะเร็งสามารถหลีกเลี่ยงการตรวจจับของระบบภูมิคุ้มกันและเจริญเติบโตใหม่
- การมีปัจจัยเสี่ยงต่อมะเร็งซ้ำ
ปัจจัยเสี่ยงที่ไม่ได้รับการควบคุม เช่น การสูบบุหรี่ การบริโภคแอลกอฮอล์ การได้รับสารเคมีที่เป็นพิษ และการติดเชื้อไวรัสบางชนิดสามารถเพิ่มความเสี่ยงในการกลับมาของมะเร็ง
การป้องกันและการเฝ้าระวัง
- การติดตามผลหลังการรักษา: ผู้ป่วยควรเข้ารับการตรวจและติดตามผลกับแพทย์อย่างต่อเนื่องเพื่อเฝ้าระวังการกลับมาของมะเร็ง ซึ่งปัจจุบันสามารถตรวจสารพันธุกรรมของมะเร็งในกระแสเลือดได้แล้ว
- การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ: การเลิกสูบบุหรี่ การบริโภคอาหารที่มีประโยชน์ การออกกำลังกาย และการควบคุมน้ำหนักสามารถลดความเสี่ยงในการกลับมาของมะเร็ง
- การใช้ยาเพื่อลดความเสี่ยง: ในบางกรณี แพทย์อาจแนะนำการใช้ยาเพื่อลดความเสี่ยงในการกลับมาของมะเร็ง เช่น Tamoxifen ในผู้ป่วยมะเร็งเต้านมชนิด ER-positive
- การตรวจหาเชื้อไวรัสและการฉีดวัคซีน: การตรวจหาเชื้อไวรัสที่เกี่ยวข้องกับมะเร็ง เช่น HPV และการฉีดวัคซีนป้องกัน HPV สามารถลดความเสี่ยงในการกลับมาของมะเร็งที่เกี่ยวข้องกับไวรัสเหล่านี้
การกลับมาเป็นมะเร็งซ้ำนั้นเป็นเรื่องที่หลายคนกังวลใจ ปัจจัยสำคัญที่ทำให้มะเร็งกลับมา คือ การหลงเหลือของเซลล์มะเร็ง และการเปลี่ยนแปลงพันธุกรรม เราสามารถป้องกันการกลับมาเป็นมะเร็งซ้ำได้ ด้วยการพบแพทย์ตามนัด ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิต และลดปัจจัยเสี่ยงต่างๆ
| บทความโดย |
|---|
| นายแพทย์ อัศวเดช แสนบัว |
| แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านรังสีรักษาและมะเร็งวิทยา โรงพยาบาลเวิลด์เมดิคอล (WMC) |
